100 อาหารผู้ป่วยโรคไต อะไรกินได้-ห้ามกิน พร้อมวิธีสังเกตอาการเบื้องต้น

รู้หรือไม่ว่า คนไทยป่วยเป็น “โรคไตเรื้อรัง” มากกว่า 8 ล้านคน เนื่องจากพฤติกรรมการกินฟาสต์ฟู้ด ขนมขบเคี้ยว และอาหารประเภทเนื้อสัตว์หมักซอสและน้ำจิ้มต่างๆ ซึ่งถือเป็นภัยสุขภาพใกล้ตัวที่ไม่ควรมองข้าม เนื่องจาก “ไต” เป็นอวัยวะสำคัญของร่างกาย ที่ทำหน้าที่ช่วยกำจัดของเสีย และช่วยความสมดุลของเกลือแร่และน้ำภายในร่างกาย ผู้ที่ประสิทธิภาพของไตทำงานลดลง ก็อาจเกิดโรคไตลักษณะต่างๆ ตามมาได้ เช่น โรคไตเรื้อรัง, โรคไตวาย, โรคไตวายเฉียบพลัน เป็นต้น

ไทยรัฐออนไลน์ ได้รวบรวมสาระความรู้เกี่ยวกับโรคไตมาฝากกัน เพื่อให้ทุกคนได้ใช้เป็นแนวทางในการดูแลรักษาไตเบื้องต้น โดยเฉพาะเรื่องโภชนาการและอาหารการกิน อะไรควรกิน-ควรหลีกเลี่ยง เพื่อไม่ให้เสื่อมก่อนเวลาอันควร

สาเหตุโรคไตเกิดจากอะไร เพราะ “กินเค็ม” ใช่หรือไม่?

หลายคนอาจเข้าใจว่าโรคไตเกิดจากการรับประทานอาหารรสเค็ม แต่จริงๆ แล้ว โรคไตเกิดได้จากหลายสาเหตุ ไม่ว่าจะจากพันธุกรรมและพฤติกรรมในชีวิตประจำวัน นอกจากนี้ก็ยังเกิดจากผลข้างเคียงของโรคต่างๆ ที่ส่งผลกระทบต่อไตได้อีกด้วย รวมถึงการกินยาที่มีผลให้ไตทำงานหนัก เช่น ยาแก้ปวด หรือยาสมุนไพรบางชนิด ติดต่อกันนานจนเกินไป โดยสามารถสรุปสาเหตุของการเกิดโรคไตในเบื้องต้นได้ดังนี้

• พันธุกรรมตั้งแต่กำเนิด หรือค่อยๆ แสดงอาการในภายหลัง
• อายุมากกว่า 60 ปี การทำงานของไตจะเริ่มลดลง
• มีไตบกพร่อง เนื่องจากการคั่งของโซเดียมในร่างกาย
• ได้รับผลกระทบจากโรคอื่นๆ เช่น โรคเบาหวาน โรคความดันโลหิตสูง โรคนิ่วในทางเดินปัสสาวะ โรคเกาต์ โรคถุงน้ำในไต เป็นต้น
• บริโภคโซเดียมในปริมาณมากเกินไป ทำให้ไตทำงานหนักในการขับออกมาทางปัสสาวะ
• กินอาหารรสจัด ไม่ใช่แค่เค็มจัด แต่ยังรวมถึงเผ็ดจัด หวานจัด
• ใช้ยาผิดประเภท ทำให้มีการสะสมในไต และไตต้องทำงานอย่างหนัก
• ไม่ออกกำลังกาย
• มีภาวะความเครียด
• ดื่มน้ำน้อย

เช็กอาการโรคไตเสื่อม เป็นอย่างไร?

หากเกิดความผิดปกติเกี่ยวกับไตถือเป็นเรื่องที่ไม่ควรมองข้าม เนื่องจากไตเป็นอวัยวะที่ซ่อมแซมตัวเองไม่ได้ ส่วนใหญ่ผู้ที่ป่วยเป็นโรคไตในระยะแรก มักไม่มีสัญญาณเตือนมากนัก ผู้ป่วยจำนวนมากจึงมักจะรู้ว่าตัวเองป่วยเป็นโรคไตเมื่อมีอาการหนักแล้ว ดังนั้น การสังเกตอาการโรคไตถือเป็นเรื่องสำคัญ ที่จะช่วยให้เราประเมินความปิดปกติต่างๆ ที่อาจเกิดขึ้นกับตัวเองได้ตั้งแต่ระยะแรกเริ่ม สำหรับอาการโรคไต ที่มักปรากฏกับร่างกายมีดังนี้

• รู้สึกอ่อนเพลีย ไม่มีแรง
• มักจะปวดหลังและบั้นเอวอยู่บ่อยๆ
• มีอาการปวดศีรษะ จนถึงคลื่นไส้และอาเจียน
• มีอาการเบื่ออาหาร
• ปัสสาวะผิดปกติ
• ตัวบวม

วิธีรักษาโรคไตทางการแพทย์ในปัจจุบัน

การรักษาโรคไตในปัจจุบัน จะเป็นการรักษาตามอาการ ได้แก่ การรับประทานยาตามแพทย์สั่ง ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมในชีวิตประจำวัน ไม่ว่าจะเป็นเรื่องอาหารและโภชนาการ รวมถึงงดสูบบุหรี่ ออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ และหลีกเลี่ยงยาบางประเภท ไม่ซื้อยามารับประทานเอง แต่สำหรับผู้ป่วยโรคไตที่อาการหนัก อาจต้องใช้วิธีอื่นๆ ในการรักษา เช่น บำบัดทดแทนไต ฟอกเลือด ฟอกไต ไปจนถึงปลูกถ่ายไตใหม่ ขึ้นอยู่กับการวินิจฉัยและประเมินของแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ

คนเป็นโรคไต กินอะไรได้บ้าง?

การควบคุมอาหารให้ถูกต้องและเหมาะสม ตั้งแต่ระยะแรกของโรค ถือเป็นสิ่งสำคัญมากๆ สำหรับผู้ป่วยโรคไต เพราะจะสามารถช่วยชะลอความเสื่อมของไตได้ สำหรับอาหารที่เหมาะสำหรับผู้เป็นโรคไตในแต่ละระยะก็อาจมีความแตกต่างกัน บางชนิดห้ามกิน บางชนิดกินได้ แต่ต้องลดปริมาณลง หรือบางครั้งอาจต้องปรับเปลี่ยนวิธีการปรุงอาหารจากการทอด มาเป็นการนึ่ง, อบ, ย่าง เพื่อลดปริมาณไขมัน โดยขอยกตัวอย่างอาหารที่คนเป็นโรคไตสามารถรับประทานได้ ดังต่อไปนี้

• ปลาทู
• ปลาช่อน
• ปลานิล
• ปลาทะเล
• ปลาดุก
• เนื้อไก่
• เนื้อหมู
• เนื้อปู
• เนื้อกุ้ง
• ไข่ขาว
• กะหล่ำปลี
• พริกหยวก
• ถั่วลันเตา
• หอมหัวใหญ่
• ดอกกะหล่ำ
• กระเทียม
• ถั่วเหลือง
• ถั่วงอก
• น้ำมันรำข้าว
• น้ำมันถั่วเหลือง
• น้ำมันมะกอก
• น้ำมันดอกทานตะวัน
• ผักลวก
• วุ้นเส้น
• แกงจืดวุ้นเส้น
• ผัดวุ้นเส้น
• เส้นเซี่ยงไฮ้
• นมพร่องมันเนย
• แป้งถั่วเขียว
• อกไก่ไม่มีหนัง

หมายเหตุ : โรคไตในแต่ระยะ อาจสามารถรับประทานอาหารบางชนิดได้แตกต่างกัน จึงควรปรึกษาแพทย์ผู้เชี่ยวชาญก่อนเสมอ

คนเป็นโรคไต ห้ามกินอะไร?

อาหารที่คนเป็นโรคไตควรจะควบคุมการบริโภคมีหลายชนิดด้วยกัน เพราะหากรับประทานเข้าไปจำนวนมาก ก็อาจกระตุ้นให้ไตทำงานหนักเพิ่มขึ้น และเป็นสาเหตุให้ไตเสื่อมระยะอื่นๆ ตามมา โดยเฉพาะอาหารที่มี “โซเดียม” ปริมาณมาก เพราะหากได้รับในปริมาณที่เกินกว่าร่างกายต้องการ ก็จะทำให้ไตไม่สามารถขับออกมาได้ จึงสะสมไว้ในเลือด ทำให้ความดันโลหิตสูง และนำไปสู่โรคอื่นๆ โดยอาจกลายเป็นผู้ป่วยภาวะไตเสื่อมในที่สุด

ดังนั้น ผู้เป็นโรคไตจึงควรหลีกเลี่ยงอาหารที่มีโซเดียมสูง, ฟอสฟอรัสสูง, โพแทสเซียมสูง, คอเลสเตอรอลสูง, ไขมันอิ่มตัวสูง, อาหารหมักดอง, อาหารที่มีส่วนผสมของเนยและครีม, เนื้อสัตว์ปรุงรส หรือเนื้อสัตว์แปรรูป ยกตัวอย่างอาหารต่อไปนี้ ที่ไม่ควรบริโภคมากจนเกินไป 

• เครื่องปรุงรส
• ซอสพริก
• ซอสมะเขือเทศ
• ผงชูรส
• น้ำจิ้มสุกี้
• อาหารแปรรูป
• เนื้อสัตว์แปรรูป
• เบคอน
• แฮม
• ผักกาดดอง
• ผลไม้กระป๋อง
• อาหารกระป๋อง
• อาหารหมักดอง
• อาหารกึ่งสำเร็จรูป
• บะหมี่กึ่งสำเร็จรูป
• ข้าวต้มสำเร็จรูป
• ซุปก้อน
• ซุปชนิดซอง
• น้ำปลา
• ซีอิ๊วขาว
• กะปิ
• ไข่เค็ม
• ไข่แดง
• ไข่ปลา
• ปลาเค็ม
• ปลาร้า
• ปลาส้ม
• หนังหมู
• กุนเชียง
• หมูหย็อง
• แหนม
• ไส้กรอก
• เป็ดพะโล้
• ปลากระป๋อง
• เครื่องในสัตว์
• เนื้อสัตว์ติดมัน
• เนื้อสัตว์แดดเดียว
• ปลาหมึก
• หอยนางรม
• ขาหมู
• เค้ก
• พิซซ่า
• ขนมอบที่เติมผงฟู
• โดนัท
• คุกกี้
• มันฝรั่งทอดกรอบ
• ปลาเส้น
• ขนมกรุบกรอบ
• ผักชี
• บีทรูท
• บรอกโคลี
• มันเทศ
• หัวปลี
• คะน้า
• มะเขือเทศ
• ฟักทอง
• กุ้งแห้ง
• เมล็ดถั่ว
• ผักกาดดอง
• หัวปลี
• แครอท
• หน่อไม้ฝรั่ง
• ผักโขม
• ผักคะน้า
• กล้วย
• ฝรั่ง
• ลูกพรุน
• น้ำอัดลม
• น้ำผลไม้บรรจุกล่องที่ใส่สารกันบูด
• เบียร์

สุดท้ายนี้ อย่าลืมวิธีดูแลตัวเองเพื่อลดความเสี่ยงต่อการเป็นโรคไต ซึ่งเบื้องต้นทุกคนสามารถทำได้ง่ายๆ เพียงดื่มน้ำให้เพียงพอ ลดการรับประทานเนื้อแดง อาหารรสจัด หรืออาหารที่มีไขมันสูง พยายามควบคุมน้ำหนักให้เหมาะสม และอย่าลืมออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ ที่สำคัญควรหลีกเลี่ยงการกินยาแก้ปวด หรือแก้อักเสบด้วยตัวเองเป็นเวลานานๆ หากมีอาการผิดปกติก็ควรรีบพบแพทย์ทันที

อ้างอิงข้อมูล : ศูนย์ศรีพัฒน์ คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่, โรงพยาบาลเพชรเวช

อ่านเพิ่มเติม

• ไตวายเฉียบพลัน อันตรายกว่าที่คิด สาเหตุจากอะไร ป้องกันได้หรือไม่